MAHALLELER

DERİK’TEKİ MAHALLELER

     İlçemizde 8 mahalle mevcut olup bu mahalleler yoğunlukta olan aşiretlerin isimleri ile anılmaktadırlar. Özellikle 1967 yılından sonra isimler değiştirilip şimdiki konumlarını almışlardır. Bazı mahalleler ilçe merkezinden uzak olduğu için mahalle hakkında genel bilgiler yazılırken o mahallede bulunan ailelerin hangi aşiret mensubu ve kabileden olduğu belirtilmiştir ve bu ailelerin tanınması için şimdi kullnadıkları soyadları da belirtilcektir. Ayrıca bu kitabın birinci bölümü yazılırken henüz mahalle statüsüne girmeyen kataro (Söğütözü) köyüde mahhale olmuştur.
KALE MAHALLESİ (SALİKAN MAHALLESİ )

Kürtçe ismi Salikan Mahallesi olup Salikan aşiretinin yerleştiği mahalledir. İlçenin en büyük mahallesidir. Nüfusu 8920 olup, seçmen sayısı 3.572, hane sayısı 1.800, mahalle sınırları dâhilinde 3 cami, 3 okul ve 2 mezarlık mevcuttur; Şeyh Osman mezarlığı ve Ermeni mezarlığı. Kale Mahallesi ismini almadan önce Salikan Mahallesi olarak anılmaktaydı. 1965 yılına kadar incelenilen makbuzlarda mahallenin ismi halen Salikan Mahallesi olarak geçmektedir. Bu anılan tarihten sonra Kale Mahallesi ismini almıştır, Kale Mahallesi ismini almasının nedeni dağ eteklerinde bulunan uç noktasının kale biçiminde olması ve en yüksek tepenin eteğinde kurulması şeklindedir, evlerinin eski yerleşim birimi hep topraktan olup, yeni yapılan binalar betonarme olarak yapılmıştır.

CEVİZPINAR MAHALLESİ (ABBASAN MAHALLESİ)

Cevizpınar Mahallesi 1926 yılından itibaren Mahalle olmuştur. Eski adı Abbasan Mahallesidir, adını o mıntıkada bulunan ve ceviz ağaçlarının kapladığı pınardan almaktadır, bu yüzden adı ceviz pınar olmuştur. Son sayıma göre nüfusu 9.000’dir. Yaklaşık 2.000’e yakın ev mevcuttur, bu evlerin büyük çoğunluğu toprak evdir, kayıtlı seçmen sayısı 2.700’dür. 3 cami, 2 mezarlık mevcuttur. (Hırda ve Abbasan Mezarlığı) , Barbaros ile Namık Kemal adlarını taşıyan iki ilköğretim okulu ve Resmi binaların bir bölümü bu mahallededir.
DAĞ MAHALLESİ (RUTAN MAHALLESİ)

Dağ mahallesi ismini ilçe etrafında bulunan dağların eteklerinde kurulduğu için almıştır. nüfusu son sayıma göre 3.500 kişi Dağ Mahallesi sınırları içerisinde yaşamaktadır. Seçmen sayısı 1.000’dir, mahallede 1 kilise, Derik’in en eski mezarlığı (Mezelê Evdî) , 1 ilköğretim okulu mevcuttur. Evlerinin yapı olarak %25’i Betonarme, geriye kalanı topraktan yapılmıştır.

KÜÇÜKPINAR MAHALLESİ (MAHMUDAN)

İlçenin ilk kurulan mahallesidir. Bugünkü adını mahallede bulunan bir pınardan almıştır. Kürtçe ‘Kanîya biçuk’ anlamına gelen küçük pınardan almıştır.İlçenin en eski mahallesidir. Nüfusu 1.600 olup içinde eski cezaevi, 1 cami bulunmaktadır. Seçmen sayısı 650’dir. Derik’in ünlü bahçelerinin bulunduğu Gap mevkisi Küçükpınar sınırları dâhilinde olup yüzölçümü olarak diğer bütün mahallelerden daha büyüktür. 200 haneli mahallenin ikisi hariç tamama toprak evlerdir. Mahalle nüfusunun tamamı mevsimlik işçidir.

GAP (XAP)

Derik’in yaklaşık olarak 3 km güneydoğusunda olup, buraya sadece dağ köyleri için açılmış yoldan gidilebilmektedir. Derik ekonomisinin temelini oluşturan zeytincilik ve meyveciliğin önemli bir kısmı bu alanda yapılmaktadır.

Gap bahçeleri, üç yüksek dağ arasında bulunmaktadır. Kuzeyde Kani Sipi dağının eteklerinde başlayan Gap bahçeleri, Turcel eteklerini kaplayarak Tilbisim’e kadar uzanır. Gap’ta tüm bahçelerin sulama suyunu sağlayan iki önemli ve ismini bu alana veren su kaynağı bulunmaktadır. Bunlardan birinin adı Yukarı Gap, diğerinin adı da Gap Mağarası (Serê Xabê) dır. Yukarı Gap kaynağından kış ve bahar mevsimi boyunca su akışı olmakta, yaz mevsimi başından itibaren de bu kaynak kurumaktadır. Yukarı Gap kaynağı suyunun aktığı çaya Kuru Çay denmektedir. Bu çay üzerinde iki adet şelale bulunmaktadır.

Serê Xabê kaynağının suyu ise 30-40 M²’lik bir mağaradan çıkmaktadır. Buradan çıkan su, tüm Gap bahçelerine yettiği gibi, yazın başına kadar ova köyleri de bu kaynaktan akan sudan istifade etmektedir. Mağaradan çıkan suyun sıcaklığı çok düşük derecelerdedir. Yukarı Gap ve Gap mağarası dışında, Gap bahçeleri içinde birçok su kaynağı daha bulunmaktadır. Bunlar; Hesen û Hûsên kaynağı, Turcel gölü, Osmanê Silo Havuzu, Hımhım, Bindêl Kaynağı, Hewdik ve Karisk kaynaklarıdır. Gap bahçeleri içinde bulunan bu kaynaklardan başka, Gap bahçelerini çevreleyen dağların yamaçlarında da önemli birkaç kaynak daha bulunmaktadır. Bunlar, Hebhebk kaynağı, Hinar kaynağı, Sipî kaynağı, Kenêr kaynağı, Mala Haro kaynağı, Hişk kaynağı ve Reşo kaynağı olarak adlandırılmaktadır.

Gap mağarası çevresinde ve aşağı Gap mıntıkasında tarihi şehir kalıntıları bulunmaktadır. Bazı kişiler define bulmak umudu ile zaman zaman burada kazı yaparak, bazı kişiler ise harabelerin taşlarından kendilerine ev yaparak, bu tarihi kalıntıların yok olmasına sebebiyet vermektedirler. Derik ve çevrensin en eski yerleşim alanlarından biridir.

Dahl bahçelerinin bulunulduğu alana kurulan mahalleden birisidir. Seçmen sayısı 720, hane sayısı 250’dir. 2 camisi mevcut olup yeni kurulan bir mahalledir. İlçe cezaevi de bu mahallede bulunmaktadır.

Zeytinpınar mahallesi Derik’ten önce kurulan bir yerleşim birimidir. Bu mahalle daha önce Ermeniler döneminde Aramiyan başka bir ismi de Nalçıhan olarak geçmektedir. Şimdiki Caminin üzerinde Nalçıvan ismi yazılmış bulunmaktadır. Daha önce bir köy iken 1965’te ilçenin bir mahallesi olmuştur, mahallenin Sisan, Siftek, Kanîzeytun, Kelek, Hirçik ve Albelluş mezraları adında Altı mezrası mevcuttur. Son yerel seçimlerde 850 seçmen oy kullanmıştır. Belli başlı su kaynakları; 1. Kanîya Hemze 2. Kanîya misrîn 3. Kanîya Paan’dır. Bu mahallede bulunan ve bu mahalleyi oluşturan belli başlı kabileler şunlardır.

TEPEBAĞ MAHALLESİ (TILİSİM-THİLBISİME- TİLBİSİM)

İlçemizden 1km güneyinde bulunan 2000 nüfusu olan bir yerleşim birimidir. Son sayımlara göre 808 seçmen sayısı, 1 cami ve 1 ilköğretim okulu mevcuttur. 300 hanelik bir yerleşim alanıdır. Mağara döneminden günümüze kadar birçok medeniyetin kuruluş izlerine burada rastlamak mümkündür. Köyün doğusunda köylülerin kale tepesi-Zindantepe dedikleri bir tepe bulunmaktadır. Köy bu tepenin eteklerine doğudan batıya doğru yarım ay şeklinde yapılmıştır. Tepe üzerinde 300-400 m. çevreleyen bir sahada kale kalıntıları görülmektedir. Bu kalıntıların mimari tarzından ve yapı stilinden kalenin Bizanslılara ait olduğu anlaşılmaktadır. Güneyde Kuruçay, batıda ambar tepesi, kuzeyde Gap bahçeleri ve kalesini içine alarak doğuda Gül mahallesinin dışından geçer ve güney yönündeki Kuruçay’da birleşir. Bu duruma göre dış sur 2.000 m’lik bir çevre ile eski Tilbisim şehrini içine almakta idi. Gerek kale ve gerekse köy içme suyunun kışın Gab suyu ile Kuruçay’dan; yazın ise kuyu ve sarnıçlardan temin edilirdi Tilbisim, geçimini bağcılık, zeytincilik kısmen hayvancılık ve şarapçılıkla sağlardı. Tarihi ipek yolu bu yerleşim biriminin sınırları içerisinden geçerek ulaşımı sağlardı bu yüzden yol güzergâhından geçen kervanların uzak yerlerden aldıkları malları takas için bir pazar kurmuşlardır bu pazarın ismi ‘Bazara Gûhera’ ismini taşımaktaydı ve günümüzde zaman içerisinde bu isim o pazarın bulunduğu mahalleye verilmiştir. GÛHER Kürtçe’de değiş tokuş demektir. Mardin, Viranşehir, Urfa eski kervan yolunda bu havaliden yani Derik’le Tilbisim köyü arasında geçerdi. Kalenin güney yönü özellikle şu an yıkılmış ve birçoğunun yerine yeni inşaatların yapıldığı saraylar mevcuttu, bilhassa hacılar mahallesi bu tip sarayların toplandığı yermiş. Hacı Avdo’in evinin içindeki Roma devrinden kalma mozaikleri mevcut olup bu gün o mozaiklerden eser kalmamış olup, o yer şu an ahır olarak kullanılmaktadır. Zamanında ilmi ve ticari alanda büyük bir önemem sahipti. Köyün batısında Arap Hasan bölgesinde bir yanardağ kalıntısı vardır.   Tepebağ’da  yaşayan aileler genelde derikte bulunan aşiretlerle hareket eden aileler olup bununla birlikte ilçe aşiretleri ismi altında olmadan başlı başına hareket eden aileler mevcuttur.

SÖĞÜTÖZÜ (KATARO) MAHALLESİ

ZEYTİNPINAR MAHALLESİ